Dược liệu và hợp chất tự nhiên là nguồn tài nguyên phong phú, là hướng đi đúng cho việc nghiên cứu và phát triển thuốc mới. Trong thời gian đây, virus gây viêm phổi Vũ Hán là SARS-CoV-2 khá nguy hiềm, đang gây ra đại dịch trên toàn cầu. Tình hình dịch tễ cho thấy sự cần thiết phải có những nghiên cứu nhằm tìm kiếm các thuốc chống virus hiệu quả để dự phòng và điều trị nhiễm CoV.
Coronavirus là một nhóm gồm các loại virus thuộc họ Coronaviridae. Họ CoV chủ yếu gây nhiễm trùng đường hô hấp trên và nhiễm trùng đường tiêu hóa ở động vật có vú và chim. Ở người, nó chủ yếu gây cảm lạnh thông thường, nhưng các biến chứng gây viêm phổi và hô hấp cấp tính nặng có thể xảy ra. Cho tới nay có 7 loại coronavirus gây bệnh ở người bao gồm HCoV‑229E, HCoV‑NL63, HCoV‑OC43, HCoV‑HKU1 và SARS‑CoV gây hội chứng hô hấp cấp tính nặng với tỷ lệ tử vong cao trong năm 2003. Năm 2012, HCoV thứ sáu là MERS - CoV đã gây ra đại dịch ở Trung Đông và virus gây viêm phổi Vũ Hán là SARS-CoV-2 là loại thứ bảy. Đã có rất nhiều nghiên cứu về khả năng chống lại virus chủng CoV. Cơ chế chống virus cũng được làm sáng tỏ với việc xác định tương tác của mẫu thử trên vòng đời của virus, chẳng hạn như sự xâm nhập, nhân lên, quá trình lắp ráp và phóng thích của virus, cũng như nhắm vào các tương tác với vật chủ của virus. Ở đây, bài báo tóm tắt các hoạt động chống virus từ một số thảo mộc và hợp chất tự nhiên trên một số chủng coronavirus (CoV).
Saikosaponin (A, B2, C và D) là các triterpene glycoside được phân lập từ các cây thuốc như Bupleurum spp. Heteromorpha spp. và Scrophularia scorodonia. Các hợp chất này chống lại virus HCoV‑22E9, ngăn chặn hiệu quả trong giai đoạn đầu nhiễm, bao gồm việc bám và xâm nhập của virus. Bên cạnh đó, quá trình sàng lọc 113 loài dược liệu Trung Quốc đã ghi nhận khả năng chống chủng SARS-CoV của dịch chiết loài Lycoris radiata, Artemisia annua (Thanh hao hoa vàng), Pyrrosia lingua và Lindera pentata. Các hợp chất tự nhiên chống lại các enzyme SARS‑CoV, như helicase nsP13 và protease 3CL, cũng đã được xác định và bao gồm myricetin, scutellarein và các hợp chất phenolic từ Isatis indigotica và Torreya nucifera. Dịch chiết nước của loài Diếp cá - Houttuynia cordata chống lại SARS‑CoV nhờ khả năng ức chế enzyme protease 3CL của virus và làm bất hoạt enzyme ARN – polymerase phụ thuộc ARN.
Trần Thị Thùy Linh
Nguồn: Khoa Dược - Đại học Y Dược Huế
Tài liệu tham khảo:
- van der Hoek L. Human coronaviruses: What do they cause? Antivir Ther 2007;12:651‑658.
- Geller C, Varbanov M, Duval RE. Human coronaviruses: Insights into environmental resistance and its influence on the development of new antiseptic strategies. Viruses 2012;4:3044‑3068.
- World Health Organization: Available from: http://www.who.int. [Last accessed on 2020 Feb 29].
- Cheng PW, Ng LT, Chiang LC, Lin CC. Antiviral effects of saikosaponins on human coronavirus 229E in vitro. Clin Exp Pharmacol Physiol 2006;33:612‑616.
- Li SY, Chen C, Zhang HQ, Guo HY, Wang H, Wang L, et al. Identification of natural compounds with antiviral activities against SARS‑associated coronavirus. Antivir Res 2005;67:18‑23.
- Lin CW, Tsai FJ, Tsai CH, Lai CC, Wan L, Ho TY, et al. Anti‑SARS coronavirus 3C‑like protease effects of Isatis indigotica root and plant‑derived phenolic compounds. Antivir Res 2005;68:36‑42.
- Ryu YB, Jeong HJ, Kim JH, Kim YM, Park JY, Kim D, et al. Biflavonoids from Torreya nucifera displaying SARS‑CoV 3CL (pro) inhibition. Bioorg Med Chem 2010;18:7940‑7947.
- Yu MS, Lee J, Lee JM, Kim Y, Chin YW, Jee JG, et al. Identification of myricetin and scutellarein as novel chemical inhibitors of the SARS coronavirus helicase, nsP13. Bioorg Med Chem Lett 2012;22:4049‑4054.
- Lau KM, Lee KM, Koon CM, Cheung CS, Lau CP, Ho HM, et al. Immunomodulatory and anti‑SARS activities of Houttuynia cordata. J Ethnopharmacol 2008;118:79‑85.
- Lin LT, Hsu WC, Lin CC. Antiviral Natural Products and Herbal Medicines. J Tradit Complement Med. 2014;4(1):24-35.