Mỹ phẩm ngày nay không chỉ đơn thuần đáp ứng nhu cầu làm đẹp mà còn góp phần bảo vệ làn da và hỗ trợ chăm sóc sức khỏe. Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích đó, vẫn tồn tại nguy cơ dị ứng do một số thành phần có khả năng gây mẫn cảm. Dị ứng mỹ phẩm thường biểu hiện bằng đỏ da, ngứa, phát ban, thậm chí viêm da tiếp xúc, và tùy cơ địa mỗi người mà mức độ phản ứng có thể khác nhau. Nhận diện và hiểu rõ các chất có nguy cơ gây dị ứng là yếu tố quan trọng để việc sử dụng mỹ phẩm trở nên an toàn và hiệu quả.

Trước hết, cần hiểu rằng các chất gây dị ứng trong mỹ phẩm thường thuộc nhiều nhóm khác nhau. Phổ biến nhất là nhóm hương liệu và chất bảo quản, tiếp đó là thuốc nhuộm và một số kim loại nặng. Hương liệu có thể mang lại mùi dễ chịu nhưng đồng thời cũng là nguyên nhân hàng đầu gây dị ứng tiếp xúc; trong khi đó, chất bảo quản giúp ngăn ngừa sự phát triển của vi sinh vật lại tiềm ẩn nguy cơ kích ứng, điển hình như formaldehyde hoặc các chất giải phóng formaldehyde. Ở lĩnh vực nhuộm tóc và sản phẩm tạo màu, para-phenylenediamine (PPD) được ghi nhận có khả năng gây mẫn cảm mạnh. Ngoài ra, kim loại như niken, crom hay coban có thể tồn dư trong sản phẩm trang điểm hoặc dụng cụ làm đẹp cũng là yếu tố góp phần gây phản ứng dị ứng ở người nhạy cảm.

Điều đáng lưu ý là không phải tất cả các thành phần này đều bị cấm sử dụng. Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) và Liên minh châu Âu (EU) đều cho phép sử dụng nhiều chất gây dị ứng tiềm tàng trong mỹ phẩm, nhưng yêu cầu ghi nhãn minh bạch để người tiêu dùng nhận biết. Chẳng hạn, EU quy định một số hương liệu (ví dụ: limonene, linalool, cinnamal) phải được ghi rõ ràng trên nhãn khi vượt ngưỡng nhất định. Tại Việt Nam, quản lý mỹ phẩm dựa trên Hiệp định Mỹ phẩm ASEAN (ASEAN Cosmetic Directive), trong đó danh mục các chất bị cấm và hạn chế được công bố công khai, đồng thời yêu cầu doanh nghiệp chịu trách nhiệm về an toàn của sản phẩm trước khi lưu hành.

Để nhận biết các chất dễ gây dị ứng, người tiêu dùng cần tập trung đọc kỹ danh mục thành phần in trên bao bì. Một số chất thường gặp bao gồm hương liệu tổng hợp như cinnamal hay eugenol, chất bảo quản như methylisothiazolinone (MI), methylchloroisothiazolinone (MCI), formaldehyde và các dẫn chất giải phóng formaldehyde, hay kim loại nặng có thể tồn dư trong phấn mắt, son môi. Việc nắm được những tên gọi này giúp người sử dụng chủ động hơn trong lựa chọn, đặc biệt là những người có tiền sử dị ứng hoặc da nhạy cảm.

Do đó, cách sử dụng mỹ phẩm an toàn không chỉ dừng lại ở việc chọn sản phẩm từ thương hiệu uy tín mà còn gắn liền với thói quen kiểm tra thành phần, thử phản ứng trên vùng da nhỏ trước khi dùng toàn diện, và ngừng ngay khi có biểu hiện bất thường. Đồng thời, việc báo cáo các phản ứng có hại đến cơ quan quản lý cũng là bước cần thiết để góp phần hoàn thiện cơ sở dữ liệu an toàn mỹ phẩm và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Việc nghiên cứu, kiểm nghiệm và quản lý chất gây dị ứng trong mỹ phẩm chính là minh chứng cho vai trò quan trọng của khoa học dược phẩm trong bảo vệ người tiêu dùng. Khi hiểu rõ bản chất của các dị nguyên và cơ chế quản lý, chúng ta không chỉ sử dụng mỹ phẩm một cách an toàn mà còn góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng về trách nhiệm trong lựa chọn và giám sát chất lượng sản phẩm.

Tài liệu tham khảo

1. U.S. Food and Drug Administration (FDA). Allergens in Cosmetics. https://www.fda.gov/cosmetics/cosmetic-ingredients/allergens-cosmetics

2. European Commission. Cosmetics - Specific labelling of fragrance allergens. https://ec.europa.eu/growth/sectors/cosmetics/legislation_en

3. Cục Quản lý Dược – Bộ Y tế Việt Nam. Quy định quản lý mỹ phẩm theo Hiệp định mỹ phẩm ASEAN.