Huyết áp cao vốn được coi là bệnh của người trung niên và cao tuổi, nhưng nhiều nghiên cứu cho thấy rằng quá trình tăng huyết áp bắt đầu từ trẻ, và mức huyết áp thời niên thiếu có ảnh hưởng lâu dài đến nguy cơ tim mạch khi trưởng thành. Do đó, việc xác định lứa tuổi nào nên được sàng lọc và kiểm soát huyết áp là rất quan trọng để hướng tới chiến lược phòng ngừa thích hợp xuyên suốt.
1. Tỷ lệ tăng huyết áp (THA) ở tuổi thiếu niên
Tỷ lệ tăng huyết áp ở trẻ em đã tăng lên trong những thập kỷ gần đây. Khoảng 3 – 5 % trẻ em và thanh thiếu niên có THA hoặc huyết áp cao hơn bình thường [1]. Trẻ bị béo phì có nguy cơ cao hơn đáng kể so với nhóm có cân nặng bình thường.
2. Tổn thương cơ quan đích và nguy cơ lâu dài
Thanh thiếu niên có huyết áp tăng hoặc THA có tỷ lệ phì đại thất trái cao hơn, chỉ ra tổn thương cơ tim dưới lâm sàng ngay cả khi chưa có triệu chứng rõ rệt.
Nghiên cứu dọc cho thấy đường huyết áp từ tuổi thơ đến tuổi trung niên liên quan đến việc phát triển THA và bệnh mạch vành sau này [2].
Ngoài ra một số nghiên cứu còn cho thấy huyết áp cao ở trẻ em có liên quan đến các chỉ số bất lợi như dày thành carotid, microalbuminuria, và rối loạn cấu trúc mạch máu khi lớn lên; tỷ lệ mắc các bệnh tim mạch và tử vong tăng ở những người trẻ bị THA. Hơn nữa, huyết áp đã được chứng minh có mối liên hệ mạnh mẽ theo độ tuổi.
3. Sàng lọc huyết áp như thế nào ?
Do rủi ro tuy thấp nhưng hậu quả lâu dài, hầu hết các hướng dẫn nhi khoa khuyến nghị bắt đầu đo huyết áp từ 3 tuổi trở lên, trong các lần khám sức khỏe định kỳ (ví dụ, hàng năm).
Việc sàng lọc không cần quá dày đặc ở nhóm không có yếu tố nguy cơ, nhưng nên tăng tần suất nếu có các yếu tố rủi ro (béo phì, tiền sử gia đình THA, các bệnh thận, đái tháo đường, …).
Hiệp hội Tim mạch Châu Âu ESC năm 2024 khuyến cáo về độ tuổi và tần suất kiểm tra huyết áp như sau [3]:
- Người < 40 tuổi nếu huyết áp bình thường (< 120/70 mmHg) và nguy cơ tim mạch thấp thì có thể đo huyết áp mỗi 3 năm một lần.
- Nếu người < 40 tuổi có huyết áp tăng (120–139 / 70–89 mmHg) nhưng chưa đủ ngưỡng THA, có thể cần đo lại thường xuyên hơn (ví dụ mỗi năm).
- Khi đến tuổi ≥ 40, nên sàng lọc hằng năm hoặc mỗi năm ít nhất một lần để phát hiện THA sớm.
- ESC 2024 cũng nhấn mạnh rằng với huyết áp đã tăng (elevated BP), cần kiểm tra và theo dõi chặt chẽ hơn.
Kết luận
Tăng huyết áp là một rối loạn mạn tính có thể khởi phát từ rất sớm, tiến triển âm thầm và để lại hậu quả lâu dài nếu không được phát hiện, kiểm soát kịp thời. Do đó việc kiểm soát huyết áp không chỉ dành cho người cao tuổi — nó nên được tiếp cận như một chiến lược sức khỏe cộng đồng dài hạn, trong đó mỗi cá nhân — dù ở bất kỳ độ tuổi nào — đều có vai trò chủ động trong việc theo dõi, duy trì và tối ưu hóa huyết áp mục tiêu thông qua sàng lọc định kỳ, lối sống lành mạnh và can thiệp y tế khi cần thiết.
Tài liệu tham khảo:
1. Robinson, C. H., & Chanchlani, R. (2022). High Blood Pressure in Children and Adolescents: Current Perspectives and Strategies to Improve Future Kidney and Cardiovascular Health. Kidney international reports, 7(5), 954–970. https://doi.org/10.1016/j.ekir.2022.02.018
2. Zhang, T., Li, S., Bazzano, L., He, J., Whelton, P., & Chen, W. (2018). Trajectories of Childhood Blood Pressure and Adult Left Ventricular Hypertrophy: The Bogalusa Heart Study. Hypertension (Dallas, Tex. : 1979), 72(1), 93–101. https://doi.org/10.1161/HYPERTENSIONAHA.118.10975
3. McEvoy, J. W., McCarthy, C. P., Bruno, R. M., Brouwers, S., Canavan, M. D., Ceconi, C., Christodorescu, R. M., Daskalopoulou, S. S., Ferro, C. J., Gerdts, E., Hanssen, H., Harris, J., Lauder, L., McManus, R. J., Molloy, G. J., Rahimi, K., Regitz-Zagrosek, V., Rossi, G. P., Sandset, E. C., Scheenaerts, B., … ESC Scientific Document Group (2024). 2024 ESC Guidelines for the management of elevated blood pressure and hypertension. European heart journal, 45(38), 3912–4018. https://doi.org/10.1093/eurheartj/ehae178