Ứng dụng “Dược – Thực đồng nguyên” trong hỗ trợ phòng và điều trị ung thư: Một hướng tiếp cận tiềm năng

Dược – Thực đồng nguyên (Food and Medicine Homology – FMH) là khái niệm cổ truyền đề cập đến các thực vật và nguyên liệu vừa có giá trị dinh dưỡng vừa mang hoạt tính dược lý, có thể sử dụng lâu dài mà không gây độc tính đáng kể. Gần đây, FMH được nghiên cứu rộng rãi trong điều trị ung thư như một phương pháp bổ trợ nhằm tăng hiệu quả, giảm độc tính và nâng cao chất lượng sống cho bệnh nhân.

Nghiên cứu này tổng hợp và phân tích các cơ chế sinh học của FMH trong dự phòng, hỗ trợ điều trị và cải thiện dinh dưỡng ở bệnh nhân ung thư, đồng thời đề xuất định hướng nghiên cứu trong tương lai.

1. Giới thiệu

Ung thư là một trong những nguyên nhân tử vong hàng đầu toàn cầu. Các liệu pháp điều trị hiện tại tuy có hiệu quả nhất định nhưng thường đi kèm với tác dụng phụ nghiêm trọng. Trong bối cảnh đó, việc tìm kiếm các chiến lược bổ trợ có độc tính thấp, hiệu quả lâu dài và dễ áp dụng là điều cần thiết. FMH với đặc tính an toàn và đa tác dụng sinh học được kỳ vọng là một lựa chọn tiềm năng.

Hình 1. Mô hình tổng thể của "Dược – Thực đồng nguyên" trong ung thư

2. Cơ sở khoa học của FMH

FMH bao gồm các loại thực vật và nguyên liệu có thể sử dụng như thực phẩm hoặc thuốc, chứa các hợp chất tự nhiên như: polyphenol, flavonoid, alkaloid, saponin và polysaccharide. Những hoạt chất này không chỉ hỗ trợ điều hòa miễn dịch, chống viêm và chống oxy hóa mà còn có khả năng điều chỉnh hệ vi sinh vật đường ruột và hỗ trợ chuyển hóa năng lượng.

3. Ứng dụng FMH trong dự phòng ung thư

FMH góp phần ngăn ngừa ung thư thông qua:

- Tăng cường miễn dịch bẩm sinh và thích ứng: Astragalus membranaceus và Codonopsis pilosula kích hoạt tế bào T và đại thực bào.

- Chống viêm và oxy hóa: Polyphenol trong trà xanh, polysaccharide từ Lycium chinense, saponin từ Panax notoginseng.

- Ức chế vi sinh vật sinh ung thư: Glycyrrhizic acid và isoliquiritigenin từ Glycyrrhiza uralensis có khả năng ức chế H. pylori, giảm nguy cơ ung thư dạ dày.

* Bằng chứng hỗ trợ: Báo cáo từ Viện Nghiên cứu Ung thư Hoa Kỳ cho thấy một chế độ ăn dựa trên thực vật toàn phần (whole-food, plant-based) giúp giảm nguy cơ mắc ung thư hiệu quả hơn so với bổ sung thực phẩm chức năng đơn lẻ.

4. FMH trong hỗ trợ điều trị ung thư

Một số hợp chất FMH như curcumin, resveratrol, imperatorin và pterostilbene thể hiện khả năng:
- Ức chế tăng sinh, xâm lấn và di căn của tế bào ung thư.
- Gây chết tế bào theo chương trình (apoptosis).
- Tăng hiệu quả và giảm độc tính của các thuốc hóa trị khi phối hợp.
- Điều hòa vi sinh vật đường ruột và cải thiện vi môi trường khối u.

5. Vai trò của FMH trong hỗ trợ dinh dưỡng

Bệnh nhân ung thư thường bị suy mòn, thiếu hụt dinh dưỡng và rối loạn chuyển hóa. FMH có thể cải thiện tình trạng dinh dưỡng nhờ cung cấp dưỡng chất chống oxy hóa, kích thích miễn dịch và điều hòa tiêu hóa. Một số chế độ ăn chứa FMH còn giúp cải thiện đáp ứng điều trị và tăng khả năng sống sót.

6. Hạn chế và triển vọng

Hiện nay, dữ liệu lâm sàng về FMH còn hạn chế, thiếu chuẩn hóa về liều dùng và dạng bào chế. Cần tăng cường nghiên cứu cơ chế tác động phân tử, thử nghiệm tiền lâm sàng và lâm sàng trên quy mô lớn. Ứng dụng công nghệ hiện đại như AI, hệ thống sinh học và mô hình organoid sẽ giúp tối ưu hóa tiềm năng FMH trong điều trị ung thư.

7. Kết luận

FMH là một hướng tiếp cận đầy triển vọng trong dự phòng và điều trị hỗ trợ ung thư. Với đặc điểm an toàn, đa tác dụng và khả năng tích hợp vào chế độ ăn hàng ngày, FMH xứng đáng được nghiên cứu sâu hơn và phát triển thành liệu pháp bổ trợ tiêu chuẩn trong lâm sàng ung thư học.

Tài liệu tham khảo: Li My, Gu A, Li J, et al (2025). Exploring food and medicine homology: potential implications for cancer treatment innovations. Acta Materia Medica, 4(2):200–206. doi: 10.15212/AMM-2025-0003